De paardenmolen

Details

Categorie: Attracties

Laatst bijgewerkt: zaterdag 19 mei 2012 03:36

In het Engels klinkt het best mooi als merry-go-round, en het is vaak ook een bijzonder mooie attractie, waar veel vakmanschap bij te pas is gekomen om van een eenvoudige draaimolen een waar kunstwerk te maken met prachtige paarden die op en neer bewegen op het ritme van de orgelmuziek. Eens de molen op snelheid komt, lijkt het wel alsof je op een paard in galop zit. Dit geeft meteen ook de betekenis weer van het andere Engelse synoniem, namelijk “galloper”. Al moet gezegd dat sommige termen eerder gebruikelijk zijn in de Verengde Staten. In het Verenigd Koninkrijk spreekt men soms simpelweg over een “roundabout".

In feite kunnen we haast elke draaimolen als een carrousel definiëren. Het moet zelfs niet aangedreven zijn met een motor, het kan een eenvoudige houten plaat zijn in een speeltuin die om zijn as draait wanneer men er een ruk aan geeft. Daarom spreekt men in het jargon weleens van een nostalgische paardencarrousel om zo het verschil aan te duiden met een andere doorsnee draaimolen.

Wanneer men de oorsprong van de carrousel wil achterhalen, dan gaat men in de boeken terug tot 500AD, toen het Byzantijnse Rijk floreerde. Men refereert dan naar een soort spil, waar een dwarsbalk op gemonteerd was, en aan de buitenkanten was een soort mand bevestigd waar mensen in plaatsnamen dan. De naam is dan weer mogelijk afkomstig het Italiaanse “garosella” en het Spaanse “carosella", wat “Kleine oorlog” betekent. Dit was een trainingsspelletje dat de kruisvaarders gebruikten om zich voor te bereiden op hun gevechten met Turken en Arabieren.
De benaming carrousel dook ook op in de 17e eeuw tijdens staatsbezoeken of Koninklijke trouwpartijen. Het betrof in deze betekenis als een soort paardendefilé, waarbij ruiter en paard op muziek en verkleed een heuse show weggaven. Hierbij werden allerlei choreografieën gebruikt. De benaming van een bekend punt in Parijs stamt uit de tijd van Lodewijk XIV: la Place du Carrousel.

De eerste paardenmolens doken op in de 18e eeuw, in Duitsland en Oost-Europa. In die periode ontstonden enkele bedrijven in Frankrijk en Duitsland die zich specialiseerden in het houtbewerken van de paarden en het maken van zo’n carrousel. Ook in Engeland kreeg deze attractie snel bijval en op hun eigen traditionele manier verrezen ook daar tal van deze molens. Deze attractie had nog niet een platform, zoals wij het kennen. De paarden werden via een stok bevestigd aan het dak dat ronddraaide. Hier dan ook de term “flying horses” die vaak opduikt in vakliteratuur.
Pas rond 1850 werd er gebruik gemaakt van een platform. De molens kregen soms ook een exotischer uitzicht, met safaridieren in plaats van de handgemaakte houten paarden.
De periode van 1860 tot 1925 was een belangrijke periode in de geschiedenis van de carrousel. Eén van de trendsetters in die jaren was de Duitser Gustav Dentzel: de man emigreerde naar Pennsylvania in 1860 en begon er zijn eigen bedrijf “the G.A. Dentzel Steam and Horsepower Carrousel Builder Shop”. Dentzel zorgde voor verschillende innovatieve veranderingen aan de carrousels: orgelmuziek, dubbele verdieping, het gebruik van stoommachines,… Zijn familiebedrijf zou uitgroeien tot één van de grootste spelers op de carrouselmarkt.
Een merkwaardig feit is dat paardencarrousels in Amerika tegen de klok in draaien, terwijl hier in Europa (en zelfs in Engeland) de molen in dezelfde richting als de klokwijzers draait. De eerste molen in de VS zou die van Franz Wiesenhoffer zijn, gespot in het dorpje Hessville in de staat Ohio.
Amerika werd overspoeld door verschillende bouwers die elk een eigen stijl hadden. Zo was er de Philadelphia stijl, geïnspireerd door het werk van Dentzel en een ander bekend bedrijf, the Philadelphia Toboggan Company. Deze stijl wordt gekenmerkt door knap artistiek gebeeldhouwde paarden. Bovendien bleken deze carrousels qua mechanisme en kwaliteit ook bijzonder betrouwbaar te zijn. Een andere bekende stijl is die van Coney Island, een grote trekpleister aan de Oostkust, waar Charles Carmel, Charles I. D. Looff, Marcus Charles Illions, Soloman Stein en Harry Goldstein & Mangels hun stempel drukten. Allan Herschell, Edward Spillman en C.W. Parker hadden dan weer een plattelandskermisstijl ontwikkeld.
De oudste Europese molen bevond zich in het Praagse Letná Park. De oudste nog functionele carrousel staat in Europa, in het Duitse Wilhelmsbad Park (Hanau). Deze draaimolen dateert van 1779.
Vermeldenswaard is de op zonne-energie aangedreven carrousel van William Henry Dentzel III. Sinds mei 2005 maakt die zijn rondjes in het Californische Solar Living Institute in Hopland.